۱۰ تصویر تاریخی که برای اولین بار از فضا گرفته شدند

نیل آرمسترانگ زمانی گفت: فکر می‌کنم ما به ماه می‌رویم چون در طبیعت انسان است که با چالش‌ روبرو شود، این امر به دلیل ماهیت عمیق درونی ما است. همانطور که ماهی قزل آلا به سمت بالادست رودخانه شنا می‌کند، ما نیز باید این کارها را انجام دهیم.

به همان اندازه که بشر میل شدیدی برای رویارویی با چالش‌ها دارد، انگیزه قدرتمندی نیز برای ثبت آنچه را که دیده‌ است، دارد. در دوران اکتشافات اولیه‌ دریایی مانند اکتشاف پلینزی (Polynesian exploration) در اقیانوس آرام یا عصر کشتی‌های بادبانی اروپایی، آنها اکتشافات خود را به صورت مکتوب یا نقاشی‌ ثبت کردند. اما اکتشافات فضایی تاکنون منحصربه‌فرد بوده است، انسان‌ها مرزها را درنوردیده و تصاویر شگفت انگیزی گرفته‌اند. در ادامه به ۱۰ تصویری که در نوع خود اولین هستند، می‌پردازیم.

۱۰- اولین تصویر زمین از فضا 

در اکتبر ۱۹۴۶، ۱۵ سال قبل از اینکه بشر به فضا برود و کمتر از یک سال پس از پایان جنگ جهانی دوم، تیمی از دانشمندان و سربازان در نیومکزیکو یک موشک V-2 را به ارتفاع ۱۰۵ کیلومتری زمین پرتاب کردند. این موشک مجهز به دوربین ۳۵ میلی متری بود و در هر یک و نیم ثانیه یک عکس می‌گرفت.

این عکس رکورد تصاویر قبلی را شکست چون ارتفاع ۱۰۵ کیلومتر از سطح زمین پنج برابر بالاتر از، بالاترین عکسی بود که پیشتر گرفته شده بود. زمانی که تصاویر موشک‌های V-2 آماده شد، تیم را به شدت تحت تأثیر قرار داد. به گفته فرد رولی (Fred Rulli)، مردی که در تیم ریکاوری دوربین حضور داشت؛ آنها به وجد آمده بودند و مثل بچه ها بالا و پایین می‌پریدند.

این عکس‌ها منظره‌ای را به تصویر می‌کشیدند که هیچ انسانی تا آن زمان ندیده بود. پرتاب‌های موشکی زیادی در سال‌های بعدی انجام و بیش از ۱۰۰۰ تصویر از زمین بین سال‌های ۱۹۴۶ تا ۱۹۵۰ از فضا به ثبت رسید. اما عکس‌هایی که در سال ۱۹۴۶ گرفته شدند، برای همیشه اولین نمای زمین از فضا خواهند بود.

بیشتر بخوانید: عملیات گیره کاغذ آمریکایی‌ها را با فناوری موشک آلمان نازی به فضا فرستاد

۹- اولین تصویر ثبت شده از خورشید

درک جزئیات خورشید اغلب برای انسان مشکل بود زیرا نگاه کردن مستقیم به آن همیشه دشوار بوده است. تماشای ویژگی‌هایی مانند تاج و لکه‌های خورشیدی عموماً با چشم غیر مسلح برای انسان دردناک بود، اما در سال ۱۸۴۵ دو فیزیکدان فرانسوی اولین تصویر را از خورشید گرفتند. لویی فیزو (Louis Fizeau) و لئون فوکو (Lion Foucault) این تصویر را روی یک عکس داگرئوتیپ ۱۲٫۷ سانتیمتری ثبت کردند. اگرچه مشاهدات لکه‌های خورشیدی با چشم غیرمسلح به ۲۸ سال قبل از میلاد برمی‌گردد، اما تصویر فیزو و فوکو به وضوح لکه‌های خورشیدی آن روز را نشان می‌داد و امکان ثبت دائمی چرخه‌ها و تغییرات خورشید را فراهم می‌کرد.

در حقیقیت از سال ۱۸۵۸، به صورت روزانه از خورشید عکس برداری می‌شد. بین سال‌های ۱۸۵۸ و ۱۸۷۲، بیش از ۳۰۰۰ تصویر از خورشید توسط وارن دلا روئه (Warren de la Rue) در رصدخانه کیو انگلستان ثبت و فهرست‌بندی شد. حتی یک خورشید گرفتگی در سال ۱۸۶۰، توسط تیم دلا روئه در اسپانیا ثبت شد. امروزه، هر زمان که بخواهید می‌توانید از طریق رصدخانه دینامیک خورشیدی ناسا، که تصاویر تقریباً زنده از خورشید را مشاهده کنید.

بیشتر بخوانید: ثبت بهترین تصویر از لکه خورشیدی توسط بزرگترین تلسکوپ خورشیدی

۸- اولین تصویر از سطح ماه

پس از چند تلاش ناموفق، در ۳ فوریه ۱۹۶۶ اتحاد جماهیر شوروی موفق شد فضاپیمای بدون سرنشین لونا ۹ (Luna 9) را بر روی ماه فرود آورد. این کاوشگر در منطقه ای از ماه به نام اقیانوس طوفان‌ها (Oceanus Procellarum) فرود آمد. در آن زمان لونا ۹ برای فرود بر روی سطح سنگی ماه از کیسه هوا استفاده می‌کرد، دوربین این کاوشگر اولین دوربینی بود که توسط آن عکسی از سطح یک جرم آسمانی در کنار زمین گرفته شد.

انرژی مورد نیاز این کاوشگر فقط از طریق باتری تامین می‌شد به همین علت سه روز پس از فرود خاموش شد. اما این زمان برای ثبت و مخابره یک تصویر پانوراما از ماه کافی بود، اولین تصویر مخابره شده حتی قبل از اینکه اتحاد جماهیر شوروی بتواند موفقیت آنها را به اطلاع عموم برساند در انگلستان رهگیری و منتشر شد.

۷- اولین تصویر از شفق قطبی و رعدوبرق در سیاره دیگر

دو مورد از درخشان‌ترین و شگفت‌انگیزترین پدیده‌های نجومی، اولین بار هنگام گذر تاریخی کاوشگر وویجر ۱ از کنار سیاره مشتری در ۵ مارس ۱۹۷۹ ثبت شد. این تصویر افق منحنی مشتری را نشان می‌دهد که توسط شفق‌های قطبی قدرتمند این سیاره روشن شده است. در همان تصویر، که با عدسی عریض در مدت ۳ دقیقه و ۱۲ ثانیه‌ای ثبت شده بود درخشش نور حاصل از رعد و برق که توسط طوفان‌های این سیاره به وجود آمده بود نیز مشاهده می‌شوند.

ماموریت وویجر ۱ همچنین اولین آتشفشان‌های فعال منظومه شمسی، حلقه‌های مشتری و دو قمر جدید این سیاره را نیز کشف کرد، با این حال این تصاویر تنها آغاز اکتشافات بود. وویجر ۱ در ادامه به دیدار زحل رفت و پس از آن با خروج از منظومه شمسی و ورود به فضای میان ستاره‌ای به دوردست‌ترین جسم ساخته بشر تبدیل شد.

تماشا کنید: سخنرانی زیبای کارل سیگان درباره تصویر نقطه آبی کمرنگ (فیلم)

۶- اولین تصویر از یک بازدیدکننده میان ستاره‌ای از منظومه شمسی

در ۱۹ اکتبر ۲۰۱۷، جسم فضایی ۱I/2017 U1 توسط تلسکوپ پان استارز ۱ (Pan-STARRS1) در دانشگاه هاوایی شناسایی شد. این جسم فضایی در ابتدا به عنوان یک دنباله‌دار طبقه بندی شد، اما هنگامی که نشانه‌ای از فعالیت‌های دنباله‌دار مانند شواهدی از غبار، یخ یا آب در آن مشاهده نشد، دوباره به عنوان یک سیارک طبقه‌بندی گردید.

از طرف دیگر، طبقه بندی آن به عنوان سیارک نیز منطقی نبود، زیرا برخلاف سیارک‌ها شتاب این جسم در حال افزایش بود. علاوه بر آن، روشنایی آن نیز با چرخش جسم ۱۰ برابر افزایش یافت، دلیل این افزایش درخشندگی به خاطر شکل بلند و استوانه‌ای آن بود که تاکنون مشابه آن در منظومه شمسی دیده نشده بود.

مشاهدات بیشتر نشان داد که این جسم از منظومه شمسی نبوده و تنها جسم تایید شده‌ای بود که منشأ آن به خارج از منظومه ما می‌رسید. اخترشناسان نام این جسم را اوموآموا گذاشتند (Oumuamua) که در زبان هاوایی به معنای “پیام آور از راه دور که اول می‌رسد” است. ستاره‌شناسان براساس محاسبات مداری اوموآموا، منشأ آن را منظومه ستاره‌ای وگا (Vega) معرفی کردند، اما پژوهش‌های بعدی آن را رد نمود، به همین علت منشأ اوموآموا تاکنون ناشناخته باقی مانده است.

تصویر ثبت شده از اوموآموا تنها یک عکس جزئی از این بازدید کننده را نشان می‌دهد. این جسم فضایی با سرعت ۳۱۵۰۰۰ کیلومتر در ساعت در حال حرکت بود، بنابراین تلسکوپی که تصویر آن را می‌گرفت باید حرکت آن را دنبال می‌کرد. این مسئله منجر به ثبت تصویری از یک نقطه سفید کوچک شد که توسط ستارگان احاطه شده بود، تصویری غیرالهام بخش از یک مسافر بسیار الهام بخش!

بیشتر بخوانید: ۱۰ شی غیرسیاره‌ای در منظومه شمسی

۵- اولین تصویر از برخورد یک دنباله‌دار به یک سیاره

شومیکر-لوی ۹، دنباله‌داری بود که در مارس ۱۹۹۳ توسط یوجین و کارولین شومیکر و دیوید لوی کشف شد. این گروه از ستاره شناسان آماتور پیش از این دنباله‌دارهای دیگری را نیز کشف کرده بودند، اما دنباله‌دار شومیکر-لوی یک مورد خاص بود. پس از چند ماه مشاهده مشخص شد که این جسم آسمانی اولین دنباله‌دار کشف شده‌ای بود که به دور خورشید نمی‌چرخید، بلکه به دور سیاره مشتری می‌چرخید. اگرچه احتمالاً برای چندین دهه در مدار آن قرار داشته است، اما تیم آماتوری آن را در پایان ماجراجویی‌اش یافتند. کمی بیش از یک سال بعد، شومیکر-لوی ۹ با سیاره‌ای که به دور آن می‌چرخید برخورد کرد.

بین روزهای ۱۶ تا ۲۲ ژوئیه ۱۹۹۴، این دنباله‌دار تکه مجزا متلاشی شده و سپس به مشتری برخورد کرد. در آن زمان، کاوشگر گالیله در مسیر مشتری و بسیار دور بود، از این‌رو نتوانست این رویداد را مشاهده کند. اما اخترشناسان در سرتاسر جهان آن رخداد خاص را تماشا کردند. اگرچه برخوردها در سمت دیگر مشتری که دور از زمین بود، رخ داد ولی محل برخورد کمی بعد از آن نمایان شد.

اخترشناسان توانستند منظره‌ای از محل برخورد را تنها چند دقیقه پس از برخورد مشاهده کنند. برخورد این دنباله‌دار لکه‌های تیره عظیمی را در جو مشتری بر جای گذاشته بود به طوری که حدود یک ماه پس از برخورد قابل مشاهده بود تا اینکه توسط طوفان‌های دائمی این سیاره از بین رفت.

۴- اولین تصویر از یک سیاره فراخورشیدی

ما همیشه می‌دانستیم که سیاراتی در خارج از منظومه شمسی ما وجود دارند. در مقایسه با ستارگان پرجرم و درخشانی که به دور آنها می‌چرخند، سیارات فراخورشیدی کوچک و تاریک هستند. دیدن آنها حتی با تلسکوپ‌های فوق العاده قدرتمند نیز دشوار است به همین علت به چیز بهتری نیاز داشتیم.

اینجا بود که آرایه‌ای به نام تلسکوپ بسیار بزرگ (VLT) به کمک اخترشناسان آمد، وسیله‌ای که از چهار تلسکوپ اصلی با قطر ۸٫۲ متر (به نام های Antu، Kueyen، Melipal و Yepun) و چهار تلسکوپ کمکی با قطر ۱٫۸ متر تشکیل شده و می‌توانند مستقل از یکدیگر یا به صورت هماهنگ کار کنند. این تلسکوپ پیشرفته‌ترین تلسکوپ نور مرئی جهان است و می‌تواند کم‌نورترین و دورترین اجرام کیهانی را رصد کند.

با استفاده از این فناوری باورنکردنی، اولین تصویر از یک سیاره فراخورشیدی (کره قرمز در تصویر بالا) ثبت شد. این سیاره فراخورشیدی که ۲M1207 b نام دارد به دور یک کوتوله قهوه‌ای با جرم پنج برابر مشتری در فاصله ۲۳۰ سال نوری از ما می‌چرخد. پس از این رخداد اگرچه سیارات فراخورشیدی دیگری نیز پیدا شدند، اما ۲M1207 b اولین سیاره فراخورشیدی بزرگی بود که مستقیماً تصویربرداری شد. 

بیشتر بخوانید: ۱۰ مورد از خطرناک‌ترین سیارات کهکشان راه شیری

۳- اولین تصویر از یک ماه فراخورشیدی متولد نشده

اگر یافتن سیارات فراخورشیدی دشوار است، می‌توانید تصور کنید که مشاهده یک ماه فراخورشیدی چقدر باید دشوار باشد. با این‌حال مشاهده یک ماه فراخورشیدی در حال تشکیل ممکن است به طور قابل توجهی آسان باشد. ستاره شناسان با استفاده از رصدخانه آرایه میلی‌متری بزرگ آتاکاما (ALMA) توانستند تصویر حلقه‌ای از ذرات گردوغبار را در اطراف یک سیاره ثبت کنند، این حلقه به قرص دور سیاره‌ای معروف است.

برخلاف حلقه‌های سیاراتی مانند زحل که یخی هستند، یک قرص دور سیاره‌ای در زمان شکل‌گیری یک سیاره ایجاد می‌شود. اما این قرص‌ها عموماً در اطراف ستاره‌ها مشاهده می‌شوند و به قرص‌های دور ستاره‌ای معروف هستند که عامل شکل گیری سیارات هستند.

این قرص سیاره‌ای در منظومه ستاره‌ای جوان PDS 70 و در فاصله ۳۷۰ سال نوری از زمین قرار دارد. اخترشناسان همچنین وجود دو سیاره پرجرم مشابه مشتری را در این منظومه تأیید کرده‌اند. این مورد اولین قرصی بود که در اطراف یک سیاره فراخورشیدی مشاهده و تصویربرداری شد. با گذر زمان، این قرص به یک یا چند ماه تبدیل شده و سیاره جدید را برای سال‌های طولانی همراهی خواهند کرد.

۲- اولین تصویر از یک سیاه‌چاله

سیاهچاله‌ها پدیده‌های کیهانی عجیبی هستند که به خاطر ماهیت اسرارآمیز و موقعیت‌شان در فرهنگ عمومی، تقریباً به جایگاه اسطوره‌ای رسیده‌اند. این اجرام آنقدر جرم و جاذبه دارند که گریز از کشش گرانشی آنها برای چیزی حتی نور غیرممکن است. گرفتن تصویر از یک سیاهچاله غیرممکن است زیرا نور، امواج رادیویی یا هر چیز دیگری نمی‌تواند از افق رویداد آن فرار کند (سیاه‌چاله چیست و چه چیزی در درون آن وجود دارد؟). بنابراین دقیق‌تر است که بگوییم این اولین تصویر از شبح سیاه‌چاله است.

این تصویر که در سال ۲۰۲۰ توسط تلسکوپ افق رویداد (EHT) گرفته شد، متعلق به سیاه‌چاله غول پیکر M87 است. این سیاهچاله با فاصله ۵۵ میلیون سال نوری از زمین در مرکز کهکشان M87 قرار گرفته و ۶٫۵ میلیارد برابر خورشید جرم دارد. برای ثبت این تصویر یک گروه از اخترشناسان ۸ تلسکوپ‌ رادیویی بزرگ جهان را بصورت شبکه به هم متصل نموده و یک تلسکوپ غول پیکر ساختند تا تصویری واضح از یک سیاه‌چاله ثبت شود. جالب اینجاست که این تصویر با پیش‌بینی‌ها و شبیه‌سازی‌های قبلی مطابقت داشت.

بیشتر بخوانید: ۱۰ واقعیت عجیب درباره سیاهچاله‌ها

۱- اولین تصویر یک بازمانده پس از انفجار ابرنواختر

ابرنواخترها قوی‌ترین انفجارهای کیهانی هستند، آن‌ها چنان انرژی وحشتناکی را آزاد می‌کنند که نور آن حتی در فاصله کیهانی بسیار دور نیز می‌تواند آنچنان درخشان باشد که حتی در روز به وضوح قابل مشاهده باشد. قوی‌ترین ابرنواختری که تاکنون مشاهده شده مربوط به سحابی خرچنگ می‌باشد، آن انفجار در سال ۱۰۵۴ میلادی ثبت شد، شدت انفجار به اندازه‌ای بود که تقریباً یک ماه در روز و دو سال در شب قابل مشاهده بود.

گاهی اوقات، این انفجارها در پایان چرخه زندگی یک ستاره اتفاق می‌افتند. جالب‌ترین مورد در بین آنها، ابرنواختر نوع IIb است که در آن بیشتر هیدروژن ستاره قبل از انفجار از بین می‌رود. اما علت ایجاد یک ابرنواختر نوع IIb چیست؟ برخلاف خورشید ما که تنهاست بسیاری از ستاره‌ها در فضا به صورت جفت یا سه‌تایی هستند. در چنین سیستمی، یک ستاره می‌تواند شروع به خوردن هیدروژن ستاره مقابل کند. این مورد در ابرنواختر SN 2001ig رخ داد که در فاصله ۴۰ میلیون سال نوری در کهکشان NGC 7424 منفجر شد.

این فرآیند به این علت رخ داد که در طول میلیون‌ها سال ستاره همراه، پوسته هیدروژنی بیرونی شریک خود را ربود. بدون این پوسته بیرونی، ستاره ناپایدار و در نهایت به صورت یک ابرنواختر منفجر شد. دانشمندان در سال ۲۰۰۲ این پدیده را از زمین تماشا کردند. یک دهه پس از انفجار زمانی که نور ناشی از انفجار کم شد، تلسکوپ فضایی هابل توانست تصویری را ثبت کند که شبیه هیچ تصویر قبلی نبود. این تصویر در واقع یک ستاره بازمانده‌ از ابرنواختری را نشان می‌داد که خودش عامل انفجار آن بود.

.

بیشتر بخوانید: ۱۰ نکته خواندنی درباره سیاره اورانوس