آرکئوپتریکس اولین دایناسور پرنده تاریخ که توانایی پرواز داشت اما نه مانند پرندگان امروزی
آرکئوپتریکس اولین دایناسور پرنده یا اولین پرنده تاریخ است که حلقه تکاملی بین خزندگان و پرندگان بوده و در دوران ژوراسیک می‌زیسته است.
به گزارش علمی‌ها و به نقل از Nationalgeographic، آرکئوپتریکس (Archeopteryx) دایناسور پرداری که گاهی اوقات با عنوان اولین پرنده از آن یاد می‌شود زیرا اولین موجود بالداری بود که ارتباط تکاملی بین پرندگان و خزندگان را نشان می‌داد.
اما آیا آرکئوپتریکس می‌توانست پرواز کند؟ این سوالی است که دیرینه شناسان چندین دهه درباره آن بحث کرده‌اند. علیرغم شکل بالدار این جانور هنوز مشخص نیست که آیا این حیوان قدرت پرواز داشته است؟ آیا آرکئوپتریکس با استفاده از بال‌های خود از درخت‌ها پایین می‌آمد؟ آیا از آنها برای فرار از دست دشمنانش استفاده می‌کرد.
تجزیه و تحلیل استخوان‌های جلویی این موجودات نشان می‌دهد که استخوان‌ها مشابه ساختار استخوان‌های بال بلدرچین و قرقاول‌های امروزی است، گونه‌هایی که می‌توانند در مسیرهای کوتاه به صورت انفجارهای پرواز کنند.
آرکئوپتریکس دایناسوری گوشتخوار از دوره ژوراسیک بوده و حدود ۱۶۰ تا ۱۵۰ میلیون سال پیش در میان درختان جزایر دریاهای گرمسیری کم‌عمق جنوب آلمان، زمانی که اروپا خیلی به استوا نزدیک بود می‌زیست. آرکئوپتریکس نسبت به پرندگان امروزی اشتراکات بیشتری با دایناسورهای تروپود (Theropoda) کوچک داشت، بخصوص با دارا بودن آرواره‌‌ای با دندان‌های تیز، سه انگشت کوچک دست، یک دم استخوانی بلند و انگشتان پا که دارای چنگال‌های کشنده بودند.
در تمام دنیا تنها ۱۱ فسیل از آرکئوپتریکس تاکنون کشف شده است. اولین فسیل در اوایل دهه ۱۸۶۰ کشف شد، قبل از این کشف، چارلز داروین (Charles Darwin) نظریه تکامل با انتخاب طبیعی را منتشر کرده بود. داروین در کتاب خود اشکال تکاملی بینابینی را پیش بینی کرده بود و در اینجا پیوندی بین خزندگان و پرندگان وجود داشت. این فسیل اوروگل (Urvogel) نامگذاری شد که به معنی اولین پرنده در زبان آلمانی است.
در سال‌های بعد فسیل آرکئوپتریکس مورد مطالعه زیادی قرار گرفته و بحث‌های بسیاری درباره قابلیت پرواز آن مطرح شد. چیزی که باعث ایجاد شبه در قابلیت پرواز این دایناسور می‌شود، این است که برخلاف پرندگان امروزی که دارای استخوان‌های سینه هستند که از طریق آنها ماهیچه های قدرتمند سینه می‌توانند پرواز را کنترل کنند، در فسیل آرکئوپتریکس این استخوان‌ها مشاهده نشدند. دانشمندان اعتقاد دارند که این ساختارها در آرکئوپتریکس احتمالاً از غضروف ساخته شده بودند که به همین علت در فسیل وجود ندارند.
بیشتر بخوانید: بزرگترین پرنده ماقبل تاریخ با بال‌هایی به طول ۱۰ متر
در این مطالعه محققان فسیل آرکئوپتریکس را در مرکز تابش سینکروترون اروپایی (European Synchrotron Radiation Facility) در گرنوبل فرانسه، که یکی از قدرتمندترین اسکنرهای اشعه ایکس جهان است، بررسی نمودند.
دنیس ووتن (Dennis Voeten) سرپرست این تحقیق می‌گوید: تحقیقات زیادی شواهد غیرمستقیم از قابلیت پرواز این دایناسور داشته‌اند، اما هرگز به اثبات نرسیدند. وی در ادامه گفت: ما تصمیم گرفتیم تا از راه دیگری مطالعه را انجام دهیم و سعی کردیم بجای اینکه بررسی کنیم که آیا این دایناسور شرایط پرواز داشته است یا نه، شاخصه‌های مورد نیاز پرواز را در اسکلت بیابیم.
ووتن و همکارانش سه نمونه از یازده فسیل شناخته شده آرکئوپتریکس را در معرض اشعه ایکس قدرتمند قرار دادند. هدف این بود که از باریک‌ترین قسمت میانی استخوان‌های بال آرکئوپتریکس تصویرسازی شود. محققان نازکی دیواره‌های بیرونی استخوان‌ها را اندازه گیری کرده و براساس آن مقاومت پیچشی (torsional resistance) را محاسبه کردند.
سپس تیم مطالعاتی داده‌های به دست آمده را با ۵۵ پرنده امروزی، دو تمساح و دو نمونه از فسیل پتروسور مقایسه کردند. اندازه گیری‌های آرکئوپتریکس به بهترین وجه شبیه پرندگان امروزی مانند بلدرچین و قرقاول بود که با حرکات سریع و انفجاری در مدت زمان‌های کوتاه پرواز می‌کنند. علاوه بر این ووتن و همکارنش دریافتند که اسکلت آرکئوپتریکس مانند پرندگان امروزی غنی از رگ‌های خونی بودند. این کشف نشان می‌دهد که روند رشد و متابولیسم در این دایناسور پرنده بیشتر از آنچه که قبلاً تصور می‌شد شبیه پرندگان امروزی است.
بیشتر بخوانید: هالزکارپتور، عجیب و غریب‌ترین و تنها دایناسور دوزیستی که تاکنون کشف شده
نظرات بسته شده است.