۱۰ مورد از بزرگترین ستاره‌های آسمان

وی ۸۳۸ تکشاخ، آلفای شکارچی، کی دابلیو کمان، مو قیفاووس، وی‌وای سگ بزرگ، کی‌وای ماکیان، وی۳۵۴ قیفاووس، آردبلیو قیفاووس، دابلیواُاچ جی۶۴ و وی‌وی قیفاووس ای از جمله بزرگترین ستاره‌های آسمان هستند.

ستاره‌ها توپ‌های عظیمی از پلاسمای سوزان هستند. با این وجود جدا از خورشید ما، بقیه آنها به صورت نقاط ریز نورانی در آسمان شب ظاهر می‌شوند. خورشید از نظر فنی یک کوتوله زرد بوده و بزرگترین یا کوچکترین ستاره جهان نیست. با وجود اینکه از مجموع تمام سیارات منظومه بزرگتر است اما در مقایسه با اکثر ستاره‌های جهان، یک ستاره با اندازه متوسط است. برخی از این ستاره‌ها به این دلیل بزرگتر هستند چون از زمان تشکیل‌شان به این شکل تکامل می‌یابند، در حالی که علت بزرگی برخی دیگر به این خاطر است که با افزایش سن گسترش می‌یابند.^[۱]

اندازه ستاره: یک هدف متحرک

تخمین اندازه یک ستاره کار ساده‌ای نیست. برخلاف سیارات، ستاره‌ها سطح مشخصی ندارند که بتواند لبه‌ای برای اندازه‌گیری ایجاد کند، علاوه بر آن ستاره‌شناسان اصول مناسبی برای چنین اندازه‌گیری‌هایی ندارند. به طور کلی ستاره شناسان به یک ستاره نگاه کرده و اندازه زاویه‌ای آن را تعیین می‌کنند، که شامل عرض آن به اندازه درجه یا کمان دقیقه‌ای (arcminutes) و یا کمان ثانیه‌ای (arcseconds) است. این اندازه‌گیری به آنها ایده کلی درباره اندازه ستاره می‌دهد اما فاکتورهای دیگری را نیز باید در نظر بگیرند.

به عنوان مثال برخی ستاره‌ها متغیر هستند، به این معنی که مرتباً بزرگ و کوچک می‌شوند که در نتیجه درخشندگی آنها تغییر می‌کند. این بدان معناست که وقتی ستاره شناسان، ستاره‌ای مانند وی ۸۳۸ تکشاخ (V838 Monocerotis) را مطالعه می‌کنند، باید در یک بازه زمانی بیشتر از یک بار به آن نگاه کنند تا بتوانند اندازه متوسط آن را محاسبه کنند زیرا این ستاره بزرگ و کوچک ‌می‌شود. تقریباً مانند تمام اندازه‌گیری‌های نجومی، در این روش نیز  به دلیل خطای تجهیزات و فاصله اشتباهاتی در مشاهدات وجود دارد.

در فهرست اندازه ستاره‌ها باید به این نکته توجه داشت که ممکن است نمونه‌های بزرگتری وجود داشته باشند که هنوز مورد مطالعه قرار نگرفته یا حتی شناسایی نشده‌اند. با در نظر گرفتن این نکته، ۱۰ مورد از بزرگترین ستاره‌های آسمان که تاکنون توسط ستاره شناسان شناخته شده در اینجا آورده می‌شود.

۱۰- وی ۸۳۸ تکشاخ 

وی ۸۳۸ تک‌شاخ (V838 Monocerotis)، ستاره‌ای متغیر است که در صورت فلکی تک‌شاخ قرار داشته و ۲۰ هزار سال نوری از زمین فاصله دارد. تصویر این ستاره (تصویر بالا) یکی از ماندگارترین تصاویری است که تلسکوپ فضایی هابل در سال‌های اخیر تهیه کرده است. هابل شش تصویر از این ستاره تهیه کرد که آن را در حال فوران مواد به بیرون نشان می‌داد. با گذشت زمان پرتوهای درخشان نور ستاره، ابر بسیار بزرگی از گاز و غبار را روشن کرد که پهنای آن به یک سال نوری می‌رسید. گروهی از ستاره شناسان حدس می‌زنند که این منظره تصویر نابودی سامانه ستاره‌ای وی ۸۳۸ تک‌شاخ باشد، آنها می‌‌گویند احتمالاً ستاره مادر سیارات خود را بلعیده است.

اندازه این ستاره ممکن است بزرگتر از مو قیفاووس یا وی‌وی قیفاووس ای باشد، اما به دلیل فاصله آن از خورشید و این واقعیت که در حال تپیدن (بزرگ و کوچک شدن) است، تعیین ابعاد واقعی آن دشوار است. پس از آخرین فوران در سال ۲۰۰۹، به نظر رسید که اندازه آن کوچکتر است. بنابراین ستاره شناسان اندازه وی ۸۳۸ تک‌شاخ را بین ۳۸۰ تا ۱۹۷۰ برابر شعاع خورشیدی یا ۲۶۴٫۳۷ میلیون کیلومتر (در صورتی که بزرگی آن ۳۸۰ شعاع خورشیدی باشد) در نظر می‌گیرند. اگر این ستاره در مرکز منظومه شمسی قرار گیرد مدار مریخ (فاصله مریخ از خورشید ۲۲۷ میلیون کیلومتر است) و منظومه شمسی درونی را رد می‌کند.

بیشتر بخوانید: ۱۰ شی غیرسیاره‌ای در منظومه شمسی

۹- آلفای شکارچی

آلفای شکارچی یا ابط الجوزا (Betelgeuse) که به راحتی از ماه مهر تا فروردین در آسمان شب دیده می‌شود، شناخته شده‌ترین ابرغول سرخ است. این امر تا حدودی به این دلیل است که این ستاره تقریباً ۶۴۰ سال نوری از زمین فاصله دارد و در مقایسه با سایر ستارگان این لیست به زمین بسیار نزدیک است. آلفای شکارچی ‌در صورت فلکی شکارچی قرار داشته و بزرگی آن ۸۸۷ برابر شعاع خورشیدی یا ۶۱۷ میلیون کیلومتر است، این ستاره به مرگ خود نزدیک است و در آینده با یک انفجار ابرنواختری به یک ستاره نوترونی یا شاید یک سیاه‌چاله تبدیل خواهد شد.

ستاره آلفای شکارچی به قدری بزرگ است که اگر به جای خورشید در مرکز منظومه شمسی قرار گیرد، تا نزدیک مدار سیارک‌ها یعنی حد فاصل بین مریخ و مشتری (فاصله مشتری از خورشید ۷۷۸ میلیون کیلومتر است) را اشغال می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهند که طول عمر آن ممکن است تا حدود ۵۰ هزار سال دیگر ادامه یابد. در صورت انفجار، این ستاره روشنایی برابر با ۲۵۰ بار سیاره زهره و ۲۵۰۰ برابر ستاره شباهنگ خواهد داشت، به عبارتی روشنایی آن پس از انفجار قابل مقایسه با ماه کامل خواهد بود. 

بیشتر بخوانید: اگر بخواهیم با فضاپیما در مشتری فرود بیاییم چه اتفاقی خواهد افتاد؟ (فیلم)

۸- کی دابلیو کمان

کی دابلیو کمان (KW Sagittarii) یک ستاره فراغول سرخ است که در صورت فلکی کمان قرار داشته و  ۷۸۲۸ سال نوری از زمین فاصله دارد. ستاره شناسان دمای کی دابلیو کمان را در حدود ۳۷۰۰ کلوین (۳۴۲۶ درجه سانتیگراد) تخمین زده‌اند که خنک‌تر از خورشید است، دمای سطح خورشید نزدیک به ۵۷۷۸ کلوین (۵۵۰۵ سانتیگراد) است.

درخشش کی دابلیو کمان ۳۷۰٬۰۰۰ برابر درخشندگی خورشید بوده و اندازه آن ۱۰۰۹ برابر شعاع خورشیدی یا ۷۰۱ میلیون کیلومتر است. اگر این ستاره در مرکز منظومه شمسی قرار گیرد، تا نزدیکی مشتری می‌رسد.

۷- مو قیفاووس

مو قیفاووس (Mu Cephei) که با نام ستاره لعل نیز شناخته می‌شود یک ستارهٔ ابرغول سرخ در صورت فلکی قیفاووس است. درخشش این ستاره ۳۸۰۰۰۰ برابر خورشید بوده و یکی از درخشان‌ترین ستاره‌های آسمان است و بهترین زمان برای مشاهده آن در نیمکره شمالی از مرداد ماه تا بهمن است.

این ستاره به افتخار ویلیام هرشل (Sir William Herschel) که اولین بار آن را در سال ۱۷۸۳ مشاهده کرد، با نام ستاره لعل هرشل نیز شناخته می‌شود. رنگ سرخ مو قیفاووس توسط ویلیام هرشل این گونه توصیف شده است: رنگ سرخ یاقوتی شگفت انگیز و ژرف این ستاره مانند ستاره متغیر میرا (Mira variable) است، به همین دلیل پس از گذشت قرن‌ها هنوز این ستاره را با نام‌های لعل و نارسنگ می‌شناسند.

اندازه این ستاره ۱۲۶۰ برابر شعاع خورشیدی یا ۸۷۶٫۶ میلیون کیلومتر بوده و اگر به جای خورشید مرکز در منظومه شمسی قرار گیرد مدار مشتری را رد کرده ولی به زحل نمی‌رسد. مو قیفاووس ستارهٔ بسیار بزرگی است و قادر است ۲۷۰۰ تریلیون زمین را در خود جای دهد.

بیشتر بخوانید: ۱۰ نکته خواندنی درباره کهکشان راه شیری

۶- وی‌وای سگ بزرگ 

وی‌وای سگ بزرگ (VY Canis Majoris) یا کلب اکبر یک ستاره فراغول قرمز است که از جمله بزرگترین ستاره‌های شناخته شده کهکشان راه شیری است. این ستاره در صورت فلکی سگ بزرگ قرار داشته و فاصله‌ای برابر با ۴۹۰۰ سال نوری از زمین دارد. وی‌وای سگ بزرگ ۱۴۲۰ برابر شعاع خورشیدی یا ۹۸۷٫۸۹ میلیون کیلومتر است. این ستاره یکی از ستارگان متغیر صورت فلکی سگ بزرگ است.

چنانچه این ستاره در مرکز منظومه شمسی به جای خورشید قرار گیرد از مدار زحل نیز فراتر می‌رود، البته درباره بزرگی آن اختلاف نظر وجود دارد و گروهی از گروهی از ستاره شناسان با این اندازه مخالف بوده و اعتقاد که اندازه واقعی وی‌وای سگ بزرگ تنها ۶۰۰ برابر خورشید بوده و تا مدار مشتری پیش خواهد رفت و به زحل (فاصله زحل از خورشید ۱٫۴ میلیارد کیلومتر است.) نمی‌رسد. به اعتقاد اکثر دانشمندان وی وای سگ بزرگ در انتهای عمر خود با یک انفجار فرانواختری با انرژی بیش از ۱۰۰ ابرنواختر به زندگی خود پایان خواهد داد.

۵- کی‌وای ماکیان

کی‌وای ماکیان (KY Cygni) یک ستارهٔ ابرغول سرخ است که در صورت فلکی ماکیان قرار داشته و ۵۰۰۰ سال نوری با زمین فاصله دارد. این ستاره با درخشندگیای در حدود ۳۰۰۰۰۰ برابر درخشندگی خورشید، یکی از درخشان‌ترین ستارگان آسمان به شمار می‌رود.

کی‌وای ماکیان اولین بار در سال ۱۹۳۰ به عنوان یک ستاره متغیر نام گذاری شد. اندازه این ستاره در حدود ۱۴۲۰ برابر شعاع خورشیدی یا ۱٫۰۴۶۱ میلیارد کیلومتر است و اگر در مرکز منظومه شمسی قرار گیرد تا زحل می‌رسد البته بیش از ۳۵۰ میلیون کیلومتر با آن فاصله خواهد داشت. 

بیشتر بخوانید: ۱۰ نکته خواندنی درباره کهکشان آندرومدا

۴- وی۳۵۴ قیفاووس

وی۳۵۴ قیفاووس (V354 Cephei) یک ابرغول سرخ در صورت فلکی قیفاووس و در کهکشان راه شیری بوده و حدود ۹٬۰۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد. ستاره شناسانی که این ستاره را از نزدیک مطالعه می‌کنند، آن را جزئی از گروه بزرگتری از ستاره‌ها با نام اجتماع ستاره‌ای قیفاووس اُبی۱ (Cepheus OB1) می‌دانند که شامل بسیاری از ستارگان داغ و پرجرم است، اما تعدادی از این ابرغول‌های سرخ مانند این وی۳۵۴ قیفاووس خنک هستند.

گروهی از ستاره شناسان درخشندگی این ستاره را ۳۶۹۰۰۰ برابر خورشید تخمین زده‌اند در حالی که برخی دیگر بر این باورند که درخشندگی این ستاره ۷۶۰۰۰ برابر خورشید است.بزرگی این ستاره ۱۵۲۰ برابر شعاع خورشیدی یا ۱٫۰۵ میلیارد کیلومتر بوده و اگر در مرکز منظومه شمسی قرار گیرد تا زحل می‌رسد البته بیش از ۳۵۰ میلیون کیلومتر با آن فاصله خواهد داشت. 

۳- آردبلیو قیفاووس

آردبلیو قیفاووس (RW Cephei) یک فراغول سرخ است که یکی دیگر از ستارگان صورت فلکی قیفاووس بوده و در آسمان نیمکره شمالی مشاهده می‌شود، فاصله این ستاره با زمین حدود ۱۴۰۰۰ سال نوری است. این ستاره ممکن است در همسایگی خود آنقدر بزرگ به نظر نرسد، با این وجود تعداد بسیاری کمی از ستاره‌ها در کهکشان ما یا در کهکشان‌های نزدیک وجود دارند که بتوانند از نظر اندازه با آن رقابت کنند.

جرم این ستاره ۱۳٫۷ برابر جرم خورشید بوده و اندازه آن ۱,۵۳۵ برابر شعاع خورشیدی یا ۱٫۰۶۸ میلیارد کیلومتر است، و اگر آردبلیو قیفاووس در مرکز منظومه شمسی قرار گیرد تا زحل می‌رسد البته بیش از ۳۰۰ میلیون کیلومتر با آن فاصله خواهد داشت.

بیشتر بخوانید: کهکشان راه شیری چیست؟ همه چیز درباره راه شیری

۲- دابلیواُاچ جی۶۴

دابلیواُاچ جی۶۴ (WOH G64) یک ابرغول سرخ که در صورت فلکی ماهی زرین (در آسمان نیم کره جنوبی) واقع شده و یکی از درخشان‌ترین و پرجرم‌ترین ابرغول‌های سرخ است. این ستاره در خارج از کهکشان راه شیری و در ابر ماژلانی بزرگ (Large Magellanic Cloud) قرار داشته و ۱۶۰ هزار سال نوری از زمین فاصله دارد.

دابلیواُاچ جی۶۴ یک ستاره در حال مرگ بوده و دارای دیسکی ضخیم از گاز و گرد و غبار در اطراف خود است که احتمالاً به محض این که شروع به مردن کرده این مواد این دیسک از آن خارج شده‌اند. این ستاره زمانی بیش از ۲۵ برابر خورشید جرم  داشت اما با نزدیک شدن به مرحله انفجار ابرنواختری شروع به از دست دادن جرم کرد. ستاره شناسان تخمین می‌زنند که این ستاره موادی به اندازه ساختن ۳ تا ۹ منظومه شمسی را از دست داده است.

دیسک گاز و گرد و غباری که این ستاره را احاطه کرده‌اند یک سال نوری قطر و ۳ تا ۹ برابر خورشید جرم دارند. اندازه این ستاره در حدود ۱٫۵۴۰ برابر شعاع خورشید یا ۱٫۰۷۱ میلیارد کیلومتر بوده و اگر در مرکز منظومه شمسی قرار گیرد تا زحل می‌رسد البته بیش از ۳۰۰ میلیون کیلومتر با زحل فاصله خواهد داشت.

۱- وی‌وی قیفاووس ای

وی‌وی قیفاووس ای (VV Cephei A) یک ستاره فراغول قرمز در میان بزرگترین ستاره‌های کهکشان راه شیری است. این ستاره یک سیستم ستاره‌ای دوتایی است که در صورت فلکی قیفاووس قرار داشته و ۵۰۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد. این سیستم ستاره‌ای فقط از دو ستاره تشکیل شده و سیاره‌ای ندارد، ستاره دیگر یک ستاره کوچک آبی است. این سیستم ستاره‌ای دومین دوره طولانی‌ گرفتگی (eclipses) را دارد، گرفتگی اولیه و ثانویه این دو ستاره ۲۰٫۳ سال طول می‌کشد.

اندازه دقیق وی‌وی قیفاووس مشخص نیست اما تخمین زده شده که ۱۰۵۹ تا ۱۹۰۰ برابر شعاع خورشیدی یا ۷۳۰ میلیون تا ۱٫۳۲ میلیارد کیلومتر است. اگر این ستاره در مرکز منظومه شمسی قرار گیرد مدار مشتری را رد کرده و به زحل نزدیک می‌شود. 

بیشتر بخوانید: ۱۰ مورد از خطرناک‌ترین سیارات کهکشان راه شیری